Lễ cúng thần rừng tức “Mo Đống Trư” là lễ hội văn hóa dân gian của cộng đồng dân tộc Nùng huyện Hoàng Su Phì được tổ chức vào ngày 2/2 âm lịch hàng năm. Đây là một nghi lễ hết sức quan trọng, trong đời sống vật chất, tâm linh, tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Nùng, thể hiện sự thành kính của con người trước thần rừng.
Theo lời của những người già kể lại, thần rừng trong tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Nùng có tên là “Hoàng Vần Thùng”, là người anh hùng đã lãnh đạo nhân dân đứng lên đánh tan quân sâm lược phương bắc, thu hồi đất đai và đem lại cuộc sống yên bình cho các tộc họ người Nùng. Để tưởng nhớ người thủ lĩnh đã có công giúp dân chống giặc, các tộc họ người Nùng đã dành những khu rừng già tươi tốt, có vị trí đẹp là nơi linh thiêng để lập miếu thờ và tôn làm “Đổng Trứ” (tức là thần rừng). Từ đấy, cứ vào dịp tháng Giêng hàng năm, các làng người dân tộc Nùng thuộc các xã trong huyện Hoàng Su Phì lại tổ chức lễ cúng thần rừng tại miếu thờ.
Lễ vật cúng gồm lợn, gà, sau khi mổ xong sắp nguyên cả con, cùng với tiết và nội tạng bày lên mâm cúng. Trên mâm cúng có 12 chiếc chén, 12 đôi đũa và 12 chiếc bát. Người Nùng quan niệm, con số 12 tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Trước đó, các phụ lễ sẽ lấy những thệp giấy bản do bà con mang đến gấp đủ 12 quân giấy Bạc. Các quân giấy Bạc này trông như con thuyền, dùng để thay cho những đồng tiền trước đây, gọi là ngân khố.
Trong không gian thiêng liêng của khu rừng cấm, tất cả mọi người tham gia lễ hội đều tự nguyện tuân thủ một quy định: Không nói tục chửi bậy, không khạc nhổ, phóng uế, kể cả trong ăn uống, ai cũng từ tốn giữ mình, không rượu chè quá chén kẻo nhỡ mồm miệng mà động chạm đến các thần linh. Đặc biệt, tất cả những người tham gia lễ cúng thần rừng trong khu rừng thiêng đều là đàn ông, không phân biệt tuổi tác, chính những quy định này đã tạo nên một cái gì đó rất huyền bí trong mắt du khách khi lần đầu tiên có mặt tại lễ cúng thần rừng.
Do dịch bệnh Covid – 19, nên lễ cúng thần rừng ở Hoàng Su Phì năm nay chỉ có phần lễ mà không có phần hội, người tham gia cũng bị hạn chế. Nhưng không vì thế mà Lễ cúng vơi đi phần trang nghiêm.
Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng thông thường mang đậm nét văn hóa của cư dân nông nghiệp, tục cúng Thần Rừng của người Nùng còn mang một ý nghĩa nhân văn hết sức sâu sắc, đó là ý nghĩa giáo dục nhân dân tình yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sống, một trong những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp cần được bảo tồn và phát huy giá trị, nhất là trong phát triển du lịch văn hóa sau này.
